Flora Beskidu Niskiego- Skrzyp Olbrzymi

Witajcie,
dziś mamy dla Was kolejną "roślinkę". Tym razem nie będzie to kwiatek. Dziś będzie Skrzyp Olbrzymi.

Skrzyp Olbrzymi /źródło: zielnik-kapracki.pl/

Skrzyp olbrzymi (z łac. Equisetum telmateia) należy do rodziny (a jakże!) skrzypowatych, Jest to największy z przedstawicieli tej rodziny, żyjący poza strefą tropikalną. Zarazem też jest to największy skrzyp w Europie i w Polsce. 
Skrzypy olbrzymie występują w Północnej Afryce, Europie Płd. i środkowej (po Wyspy Brytyjskie, Litwę i Ukrainę), zach. Azji oraz w zach. części Ameryki Północnej. Co do ziem Polskich - jest to roślina podgórska, i rzadko spotykana. Występuje na płn kraju (pojezierza) oraz na podgórzach, m. in. w Beskidzie Niskim. 

Pędy z klosami zarodnionośnymi /źródło: pl.wikipedia.org/

Rozwój skrzypu jest skomplikowany, i mamy nadzieję, że uda nam się to klarownie przedstawić:
 Gametofit (co to jest - wyjaśnienie tutaj )wykształca się jako mały, podziemny, blaszkowaty i podzielony twór. Na nim po zapłodnieniu rozwija się Sporofit (znów odsyłamy tu ) w postaci kłącza z którego wyrastają pędy - wczesną wiosną  zarodniowe, później zaś płonne (zielone).

Samo kłącze już jest interesujące. Rozwija się pod ziemią na głębokości 0.6 - 1,2 metra. Posiada skierowane do góry ("w stronę słońca") odgałęzienia, z których wyrastają wspomniane już pędy. Kłącze podzielone jest na tzw. węzły i międzywęźla. Na międzywęźlach znajdują się liczne brązowe włoski. U ich podstawy wyrastają bulwki, z których w różnym czasie wyrastają nowe pędy.

Pochwy ze zrośniętych liści zakończone ząbkami /źródło: zielnik-karpacki.pl/

Skrzyp wykształca dwa rodzaje pędów. Pierwszy z nich - zarodniowy, pojawia się wczesną wiosną. Pędy takie osiągają maksymalnie 50 cm wysokości i do 1,5 cm grubości. Mają barwę od jasno brązowej do bladozielonej. Pęd podzielony jest na około 12 węzłów, z których to wyrastają pochwy liściowe. Zakończony jest wrzecionowatym kłosem zarodniowym (4-8 cm). Pęd, po wydaniu "na świat" zarodników, obumiera. Po nim pojawia się drugi rodzaj pędu (wybaczcie te powtórzenia) - płonny. Jest białawo - żółtawy i osiąga 150 cm wysokości (może osiągnąć nawet 200 cm ale to należy do rzadkości) oraz 2 cm grubości. Na szczycie jest zielonkawy. W części środkowej i dolnej silnie rozgałęziony. Pochwy liściowe u nasady białawe. Na pędzie znajduje się 20 - 40 listków zrośniętych w pochwy liściowe zakończone ząbkami. Osiągają do 4 cm długości. Listki są kruche, i łatwo się odłamują.

Skrzyp w całej okazałości /źródło: portalwiedzy.onet.pl, fot. Andrzej Mróz/

Najbardziej lubi wilgotne, ocienione siedliska. Występuje najczęściej w pobliżu strumieni leśnych, zacienionych źródeł, moczarów. Uwielbia wapniste podłoże.
Wiele jeszcze można pisać o właściwościach biologicznych tej rośliny - choć to trudny temat, uf... Ale teraz przejdziemy do ciekawostek ze skrzypem związanych:

/źródło: plfoto.pl/

Działanie zdrowotne:
Każdy zapewne wie, że skrzyp jakieś tam walory lecznicze ma. Ale jakie?
W Syrii skrzyp olbrzymi jest składnikiem ziołowej herbaty, nazywanej "zahraa".
Stosuje się go dziś (m. in. w Polsce) jako substancję wspomagającą właściwe funkcjonowanie dróg moczowych.
Wykorzystywany też jest jako środek wzmacniający włosy i paznokcie.
Zarazem jednak skrzyp olbrzymi szybko wypłukuje z organizmu wit. B1, dlatego nadmierne jego spożycie może mieć negatywny wpływ na organizm.

Pożywienie:
Na "przednówku" spożywano go w dużych ilościach, na ogół w postaci zup i polewek. Spowodowane to było brakiem żywności po okresie zimowym.
W Japonii natomiast do dziś młode wiosenne pędy traktowane są jako przekąska.

Funkcja dekoracyjna:
W wielu krajach, m. in. w USA skrzyp olbrzymi sadzi się jako roślina ozdobna. Jest to aż nazbyt wdzięczna w uprawie roślina - jeśli ktoś nie chce niepowstrzymanej inwazji skrzypów w ogrodzie, powinien sadzić rośliny w szczelnym pojemniku.

Ochrona roślin i przeciw pasożytom:
Wywar ze skrzypu polnego wykorzystywany jest jako środek grzybobójczy do pielęgnacji róż.
Wykorzystuje się go również u ludzi - do walki z wszami i pchłami.

Rękodzieło:
Z czarnych pędów wyrabiano dawniej m. in. koszyki i innego rodzaju plecionki.
Środek do polerowania:
Skrzyp zawiera dużo krzemionki. Dzięki tej właściwości służył często jako środek do polerowania drewna - po uprzednim  "przetworzeniu" na proszek.

A tak dawniej wyglądały lasy, złożone m. in. ze skrzypów - czy chcielibyście wędrować przez taki Karboński Beskid Niski?? /źródło: www.mz.pan.pl/

Na koniec warto dodać, że jest to roślina chroniona prawnie w Polsce - objęty jest całkowitą ochroną. W związku z tym nie wolno go zrywać, niszczyć etc. Poza tym - czy ktoś miałby sumienie niszczyć taką wspaniałą roślinę?

Mimo że krótki, mamy nadzieję że artykuł się Wam spodoba. Pozdrawiamy Was gorąco. I prosimy - mówcie o tej maleńkiej stronce innym "beskidnikom"



Pozdrawiamy!





* źródła informacji:
www.mz.pan.pl
pl.wikipedia.org
www.eduteka.pl
zielnik-karpacki.pl