Okiem wędrowca - Królik Wołoski

Witajcie,
ostatnio mieliście okazję zapoznać się z historią Królika Polskiego. Tak jak obiecaliśmy dziś opiszemy Królik Wołoski. Obie miejscowości są ze sobą silnie związane. Dlatego, jeżeli znajdziecie się w Króliku Polskim, koniecznie zajrzyjcie do Królika Wołoskiego. Naprawdę warto.

dzwonnica parawanowa (2012 rok)

Cmentarz łemkowski

Sama miejscowość powstała w 1553 za sprawą biskupa Jana Dziaduskiego. Zasiedlili ja przybysze z południa - Wołosi. Jednak całkiem wieś wyodrębniła się w XVII wieku (Królik Stary i Królik Nowy), wtedy też prawdopodobnie powstała tutaj parafia greckokatolicka. XVII wiek to czas "wojenny" - okoliczne wsie cierpiały czy to z powodu najazdu Tatarów, czy to wojsk Rakoczego. Opisywanej tu wsi zapewne one nie ominęły, tym bardziej że leżała przy szlaku handlowym.. W XVIII wieku ukształtowały się ostatecznie nazwy wsi - Królik Polski i Królik Wołoski. Było to oczywiście związane z różnicami kulturowymi ich mieszkańców. XVIII wiek to czas działalności konfederatów barskich - na przełęczy szklarskiej do dziś stoi kapliczka słupowa w miejscu pochowania poległych w potyczce z Moskalami w 1769 roku. W 1794 roku mieszkańcy Królika Wołoskiego brali udział w Insurekcji Kościuszkowskiej, czego pamiątką jest piękna kapliczka przy Trakcie Węgierskim. Na kapliczce jest rzeźba anioła - dawniej ponoć były dwie..

Kapliczka z XVIII wieku

W 1880 roku wieś zamieszkała była przez 306 osób obrządku grekokatolickiego. Jak już było wspominane w ostatnim artykule teren ten znacznie ucierpiał podczas pierwszowojennych działań. W okolicach Królika Wołoskiego kapitulował w maju 1915 roku korpus rosyjski, otoczony przez wojska C.K. W okresie międzywojennym w obu wioskach panował spokój, a kontakty między mieszkańcami były przyjazne. Niestety, nadeszły  czasy II wojny światowej, i późniejsza działalność band UPA, uciekających z Bieszczadów. W trakcie walk z okupantem niemieckim za działalność antyniemiecką rozstrzelano w Króliku Polskim również kilku Łemków (w wielu dokumentach nazywanych również Ukraińcami). Po wojnie ludność Królika Wołoskiego (jak we wszystkich wsiach rusińskich na Łemkowynie)  została  wysiedlona częściowo na Ukrainę, w okolice Lwowa (1945), a częściowo na ziemie odzyskane, głównie w okolic Lubina. Miało to miejsce w 1947 roku. Pozostała po nich jedynie murowana cerkiew, cmentarz i kilka przydrożnych kapliczek.

Grób parocha Kmicikiewicza (zm. 1912)

tablica na nagrobku

Została ona wzniesiona w 1843 roku i posiada dość nietypowe wezwanie Przeniesienia Relikwii Św. Mikołaja. Świątynia ta mimo, że przez lata nieużytkowana zachowała się w całkiem dobrym stanie. Tuż po wysiedleniu Łemków przez lata pełniła funkcję magazynu PGR. Niestety na jej obecny stan wpłynęła też wizyta filmowców w 1996, którzy kręcili tutaj fragment filmu "Gnoje" - luźnej adaptacji "Białego kruka" Andrzeja Stasiuka. Sama cerkiew jest dwudzielna, przykryta jedno kalenicowym dachem z trzema wieżyczkami. Świątynia posiadała dwie zakrystie - w dobrym stanie przetrwała tylko jedna ( północna). Druga (południowa)  niestety zawaliła się.  Prezbiterium jest tutaj nietypowo skierowane na zachód.  Oddzielone zostało od szerszej nawy murem z arkadami (zapewne pozostałości po dawnych carskich wrotach i wrotach diakońskich). Warto też zwrócić uwagę na chór, który jest wsparty na dwóch filarach. W czasie remontu cerkwi, wnętrze zostało uprzątnięte, a  w miejsce ikonostasu wstawiono dwa współczesne malowidła przedstawiające św. Mikołaja i Chrystusa.  Niestety My nie mogliśmy wejść do środka - obiekt jest zamknięty - wstawione są solidne drzwi, a wszelkie dawne otwory wejściowe (m. in. w zawalonej zakrystii)zostały zamurowane. O wnętrzu więc piszemy "z drugiej ręki". Z oryginalnych zdobień pozostała tęcza znajdująca się nad wspomnianymi arkadami. Tuż przy cerkwi znajduje się dzwonnica, która nawiązuje swoim kształtem do arkad. Jest to tzw. Dzwonnica parawanowa.

dzwonnica w 2015 roku

ruiny kaplicy cmentarnej

Prócz pięknej cerkwi, która obecnie jest zamknięta z obawy przed całkowitą dewastacją, znajduje się tu cmentarz. Spotkać można na nim wiele pięknych kamiennych nagrobków. Najstarszy z nich pochodzi z 1874 roku. Warto zauważyć, że krzyże które pozostały na tym cmentarzu różnią się od tych które spotykamy w okolicznych wsiach. Stwierdzone zostało więc, że istniał tutaj w XIX wieku samodzielny ośrodek kamieniarski. Materiał do obróbki czerpano z góry Kamień nad Jaśliskami, lub z wyrobisk koło Rymanowa. Wyjątkowy nagrobek znajduje się tuż po wejściu na nekropolię po lewej stronie. Został tu pochowany w 1912 roku paroch  Wiktor Julianowicz Kmicikiewicz. Prócz tego znajdują się też tutaj ruiny kaplicy cmentarnej. Cmentarz nie byłby teraz w tak dobrym stanie, gdyby nie remont dokonany, przez grupę "Nadsanie" w 1995 roku. Ciekawym faktem , jest to, że grupa ta działała w ramach wolontariatu pod kierownictwem Stanisława "Stasinka" Krycińskiego.

wnętrze cerkwi - widać piękną tęczę nad miejscem po ikonostasie

Na samej cerkwi i cmentarzu historia tej miejscowości się nie kończy. Powędrowaliśmy dalej na południe w stronę Szklar. Po drodze spotkaliśmy kilka kapliczek, lecz dwie z nich zasługują wg nas na szczególną uwagę. Jedna z nich jest w stanie podobnym jak cerkiew. Znajduje się ona przy dawnym Trakcie Węgierskim - widać ją z szosy. Pochodzi ona prawdopodobnie z przełomu XVIII/XIX wieku.
Inna, wiekowa kapliczka (z XVIII wieku) znajduje się trochę dalej. Niestety nie dotarliśmy do niej - pogoda się zepsuła na amen, i jedyne co Nam pozostało, to salwować się ucieczką do Jaślisk.

kapliczka pod przełęczą Szklarską

Uzupełnienie z listopada 2015 roku:

Królik Wołoski jest przez nas chyba najchętniej i najczęściej odwiedzanym miejscem. Ile razy tu byliśmy od czasu pierwszej wycieczki - nie sposób policzyć. Z każdą niemal wizytą widzimy też pozytywne zmiany zachodzące tutaj. Powoli restaurowany jest zespół sakralny - jest to zasługa Stowarzyszenia "Królik Wołoski", dążącego do przywrócenia dawnej świetności cerkwi i cmentarzowi. Widać efekty ich kilkuletniej pracy: Cmentarz jest oczyszczony, a latem 2015 roku odrestaurowano dzwonnicę. Z ich inicjatywy też zabezpieczono świątynię przed nieproszonymi gośćmi i pogodą, podstemplowano strony. Pojawił się też "wizjer" w drzwiach, pozwalający zobaczyć zdewastowane wnętrze. Jeśli zależy Wam na uratowani cerkwi, chcecie pomóc - tutaj znajdziecie nr konta bankowego :)
Podczas kolejnych wędrówek udało się nam m. in. znaleźć w końcu XVIII - wieczną kapliczkę. Znajduje się za potokiem, około 250 m od cerkwi, przy dawnym Trakcie. Kapliczka stoi pod okazałym, starym jesionem.
Na koniec wspomnimy o odnowieniu "Necowej" kapliczki. Pierwszy raz widzieliśmy ją w rozsypce..Ale obecnie jest otynkowana, ma nowy dach i pięknie wykończone wnętrze m. in. z pięknymi ikonami Chrystusa Pantokratora i Św. Mikołaja.  Nawet drzwi zostały wstawione: piękne, drewniane, z elementami kowalskiej sztuki! Kapliczkę na swój koszt odrestaurował w 2014 roku p. Stefan Stempin.

kapliczka przy szosie, całkiem blisko cerkwi

widok na "Necową" kapliczkę i starą jabłoń (2013 rok)

choć chyba ktoś zainteresował się jej losami

a tak wygląda po remoncie (zdj. z lutego 2016 r.)

Na pożegnanie pragniemy pokazać Wam pewien filmik, obrazujący cerkiew w Króliku Wołoskim - od zewnątrz, i od wewnątrz. Zobaczycie na nim też kapliczki przez Nas wspomniane (i te nie omówione). Zdjęcia, muzyka - całość tworzy wzruszający obraz, na długo pozostający w pamięci...

                                                           Królik Wołoski

Pozdrawiamy Was serdecznie.






 Źródła inf, m. in.:

Stachowiak A., 2001, Łemkowskie krzyże kamienne w dolinach Biełczy i górnej Jasiołki, PŁAJ, 23
Grzesik W., Traczyk T., Wadas B., Beskid Niski. Od Komańczy do Wysowej, 2012, Warszawa
Beskid Niski dla prawdziwego turysty. Przewodnik. Oficyna Wydawnicza Rewasz, 2012, Pruszków