Jaśliski Park Krajobrazowy

Witajcie!

Dzisiaj chcemy dać Wam nieco odmiany, i postanowiliśmy przygotować krótki wpis na temat Jaśliskiego Parku Krajobrazowego (JPK). Mamy nadzieję, że będzie to dla Was miła odmiana.
Przyjemnej lektury!

logo JPK /źródło: www.parkikrosno.pl/

Jaśliski Park Krajobrazowy powołano 27 marca 1992 roku, rozporządzeniem Wojewody Krośnieńskiego.
Powierzchnia parku wynosi 25 288 ha - park w całości leży na terenie województwa podkarpackiego.
Ważne by pamiętać, że JPK stanowi ważne ogniwo ochrony przyrody - zajmuje teren pomiędzy parkami narodowymi: Bieszczadzkim i Magurskim - dla tego drugiego stanowi otulinę wschodniej flanki*. Obszar parku to tereny źródliskowe dwóch ważnych dla Beskidu Niskiego rzek - Jasiołki i Wisłoki. Obydwie zaczynają tutaj swój bieg, tu też mogą poszczycić się najczystszą wodą..
Park powstał na terenach stosunkowo gęsto zamieszkałych jeszcze do połowy lat 40 XX wieku. Przesiedlenia ludności doprowadziły do poważnego wyludnienia terenu wschodniej części Beskidu Niskiego. Przestały de facto istnieć m. in. wsie: Lipowiec, Jasiel, Rudawka Jaśliska. Opuszczone, zdewastowane na skutek działań UPA i WP tereny z wolna zaczęła przejmować pod opiekuńcze ramiona przyroda. Nawet działalność PGR - ów (które to upadły w latach 90) nie była w stanie tego procesu zatrzymać. Odradzało się środowisko, które wyparł człowiek w XV - XVI wieku. Park powstał właśnie z myślą o ochronie przyrody powstałej w ramach tzw. sukcesji wtórnej. Dzisiaj można te obszary uznać za jedne z najdzikszych w Europie. Dodatkowym aspektem utworzenia parku krajobrazowego była chęć wsparcia ochrony kultury materialnej po dawnych mieszkańcach tych ziem - Łemkach. Powojenne zawieruchy przetrwały nieliczne cerkwie (Daliowa, Wola Niżna), dawne łemkowskie cmentarze, czy też zabytki małej architektury sakralnej - krzyże i kapliczki.

Małomiasteczkowa zabudowa Jaślisk - "stolicy" JPK

Jaśliski Park Krajobrazowy może pochwalić się, jako że położony na terenie górskim - bardzo urozmaiconą rzeźbą terenu. Najwyższym szczytem jest góa Kamień nad Jaśliskami (859 m n. p. m.). Szczyt ten leży na granicy Polski i Słowacji. Inne ważniejsze szczyty, również zgrupowane przy granicy to m. in.: Kanasiówka (823 m n. p. m.), Pasika (848 m n.p.m.) czy Danawa (841 m n. p. m.). Wyróżnić warto też Piotrusia (728 m n. p. m.) górującego nad Daliową. Na terenie JPK znajduje się kilka przełęczy, stanowiących bramy umożliwiające przejście przez Karpaty. Ich znaczenie doceniano już w neolicie, a wykorzystywano je niejednokrotnie aż po XX wieku. Najważniejsza z nich, przełęcz Dukielska (500 m n. p. m.) służy zresztą po dziś dzień jako ważne przejście graniczne - tędy wiodą ważne drogi tranzytowe, o tą przełęcz toczono ciężkie walki w czasie obydwu wojen światowych. Przełęcz Beskid nad Czeremchą (581 m n. p. m.) służyła przez wieki kupcom, wiodącym z Węgier do Polski - dzięki niej przez dziesiątki lat Jaśliska mogły opływać w dostatek. Z kolei przełęcz Łupkowska (640 m n. p. m.) służyła tysiące lat pierwszym śmiałkom wędrującym przez Karpaty, a w XIX wieku przewiercono pod nią tunel kolejowy.

Wchodząc na Kanasiówkę...

Ogólnie należy dodać, że ta część Beskidu Niskiego (część Beskidu Dukielskiego i Pasmo graniczne)  jest chyba najbardziej urozmaicona jeśli chodzi o rzeźbę terenu.

Można tutaj zobaczyć prawdziwe bogactwo flory i fauny. Jeśli chodzi o świat roślin, to można tu podziwiać różne zbiorowiska roślinne. Środowisko leśne reprezentuje przede wszystkim okazała buczyna karpacka, czyli las bukowy z domieszką jodły, grabu i jawora. Brzegi potoków porastają zespoły olszynki górskiej. Oprócz tego zobaczyć tu można grądy i bory jodłowe. Ewenementem są naturalne stanowiska  modrzewia polskiego i cisa pospolitego.  Ogółem na terenie parku można spotkać około 900 gatunków roślin, z czego 600 to gatunki leśne. Lasy odgrywają tu ważną rolę, regulując poziom wód gruntowych. Oprócz zlewni wspomnianych wyżej rzek, częściowo maja tu źródła potoki zasilające Osławę i Osławicę. Odpowiednia regulacja wód ma więc kolosalne znaczenie.
Oczywiście spotkać tu można również środowiska nieleśne -różne rodzaje łąk (m. in. ubogie pastwiska, zespoły łąki rajgrasowej). Występują tu również torfowiska i młaki.

Jeśli chodzi o rośliny, to spotkać tu można m. in.: kłokoczkę południową, modrzew polski, żywiec gruczołowaty, kostrzewe górską, smotrawę okazałą czy rosiczkę okrągłolistną.
 Jeśli chodzi o rośliny, to aż 82 gatunki to rośliny górskie - w tym 9 to gatunki subalpejskie.

Na zboczach Kamienia nad Jaśliskami

Nic dziwnego, że na terenie JPK powstało aż 5 rezerwatów:

rezerwat przyrody "Kamień nad Jaśliskami" - zlokalizowany jest na stokach góry Kamień (857 m n.p.m.). Chroni unikalne formy skalne (w tym stare kamieniołomy piaskowca), lasy bukowo - jodłowe oraz bagniska, zwane "berezedniami".

rezerwat przyrody "Źródliska Jasiołki" - to największy rezerwat w Polskich Karpatach, chroniący obszary źródłowe Wisłoki i Jasiołki, w tym liczne torfowiska. Pisaliśmy o tym miejscu tutaj.

rezerwat przyrody "Wadernik" - leży na stokach Wadernika  i chroni naturalne stanowiska cisa pospolitego.

rezerwat przyrody "Modrzyna" - ten z kolei chroni stanowisko modrzewia polskiego w rejonie Barwinka. Niektóre okazy mają nawet około 200 lat!


rezerwat przyrody "Przełom Jasiołki" - obejmuje piękny odcinek biegu rzeki w rejonie Ostrej (687 m n.p.m.) i przede wszystkim chroni lasy o charakterze naturalnym. Spotkać tu można m. in. lasy łęgowe i olszynkę górską, grądy i buczynę karpacką.

Tą towarzyszkę pewnie pamiętacie :) 

Tak więc jest to prawdziwa skarbnica przyrody.

Jeśli chodzi o faunę, również jest co podziwiać. Spotkać tu można wielkie ssaki Polski - wilka, niedźwiedzia brunatnego, rysia, łosia czy żubra. Jeśli chodzi o gady i płazy to występują tu m. in. żmija zygzakowata czy ropucha szara. Zobaczyć tu można również 10 gatunków nietoperzy, wiele bezkręgowców (np. nadobnica alpejska) czy ryb (głowacz pręgopłetwy, pstrągi). Jest to raj dla ornitologów - spotkać tu można 152 gatunki ptaków, z czego 114 lęgowych. Występują tu m. in. orlik krzykliwy, bocian czarny, puszczyk uralski czy dzięcioł białogrzbiety.


Jeśli chodzi o przyrodę nieożywioną, to również JPK ma czym się pochwalić. Na stokach góry Kamień nad Jaśliskami wystepują wychodnie piaskowca, wykorzystywane m. in. przez żyjących tu dawniej Łemków.  Liczne skałki występują też na górze Piotruś koło Daliowej.

Warto też wspomnieć o zabytkach. Godne uwagi są m. in. cerkwie w Daliowej, Zawadce Rymanowskiej czy Olchowcu, kościół XVIII - wieczny w Jaśliskach, cmentarze łemkowskie (Jasiel, Wisłok Wielki), czy też liczne przydrożne krzyże i kapliczki, np. w Lipowcu i Jaśliskach. W Jaśliskach, gdzie mieści się siedziba JPK zobaczyć można też zachowany dobrze małomiasteczkowy układ zabudowy, w tym także stare, drewniane budynki. Koniecznie trzeba też udać się do Zyndranowej, do Muzeum Kultury Łemkowskiej - zobaczyć tam można łemkowskie obejście ze sprzętami, a także m. in. wystawy militariów z obu wojen światowych.

Sam zasięg JPK to można to określić tak: Od północy park opiera się o linię: Zawadka Rymanowska - Szklary - Daliowa - Moszczaniec - Wisłok Wielki. Na południu granicę parku wyznacza granica państwa. Na wschodzie park sięga do Łupkowa, a na zachodzie - do Polan i MPN.

mapa JPK /źródło: dukla.krosno.lasy.gov.pl/

Może jeszcze słowo o logo parku - na pierwszym planie zobaczyć w nim można kościół p.w. Św. Katarzyny Aleksandryjskiej, znajdujący się w Jaśliskach. Na drugim planie znajduje się góra porośnięta częściowo  mieszanym lasem, zapewne bukowo - jodłowym. Tak w pigułce można określić co jest nadrzędnym celem ochrony parku - odradzająca się przyroda i zabytki.

W Łupkowie

Bardzo polecamy wędrówki po parku - są tu szlaki dla turystów pieszych, m. in. żółte szlaki Jaśliska - przełęcz Beskid i Tylawa - Olchowiec. Biegnie tędy też niebieski szlak graniczny na odcinku Barwinek - Lipowiec - Jasiel - Łupków. . Prowadzi tu również np. zielony szlak Trzciana - Piotruś - Zyndranowa - Barwinek, a z Zawadki R. do Daliowej wiedzie żółty szlak gminny przez szczyt Piotrusia. Podobny szlak (wł. ścieżka) wiedzie z Lipowca na stoki Kamienia. Oczywiście są też inne trasy, np. ścieżka "Na Węgierskim trakcie" z Daliowej do Szklar.
Dla cyklistów jest również wiele tras, m. in. Karpacki Szlak Rowerowy, czy też chociażby liczne gminne szlaki. Są również bite drogi, którymi można zwiedzać te piękne okolice. Szlaki konne poprowadzone są m. in. z Tylawy przez Lipowiec do Jasiela.  Działają tu i ówdzie różne punkty noclegowe, np. schronisko "Zaścianek" w Jaśliskach, agroturystyki (np. w Daliowej), są chatki studenckie w Ropiance, Zawadce R. i Zyndranowej czy pole namiotowe w Jasielu. Można więc spędzić kilka przyjemnych dni pośród przyrody i zabytków. A jak wspomnieliśmy na początku, jest to teren wyludniony, i na szczęście nie okupowany jeszcze przez turystów, miejsce to więc sprzyja wędrówce, odpoczynkowi i rozmyślaniom..

W Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej

Jeśli chodzi o punkty widokowe, to podobnie jak i na całym Beskidzie Niskim, także i tutaj nie ma ich zbyt wiele. Widoki można podziwiać znad Szklar, jak też i z Bani Szklarskiej i Kamarki koło Jaślisk. Pewne "panoramy" można dojrzeć idąc np. przez Czeremchę czy z Tylawy do Smerecznego. Ale za to często towarzyszą po drodze rozległe łąki, wykaszane w celu ochrony zbiorowisk łąkowych. Tak jest np. w Jasielu.

W wielu miejscach na terenie JPK kręcono sceny do "Wina Truskawkowego" - kultowego filmu reżyserii Dariusza Jabłońskiego. Może warto więc tu zajrzeć? Poczuć ten klimat na "własnej skórze"?

Zapraszamy!

I jednocześnie żegnamy, na dzisiaj to tyle - mamy cichą nadzieje, że się podobało.









Źródło inf.:

www.parkikrosno.pl
beskidniski.com.pl
www.rymanow.krosno.lasy.gov.pl
pl.wikipedia.org






* z kolei miedzy JPK i BPN znajduje się Ciśniańsko - Wetliński PK.