Lalki motanki

Witajcie,
już od bardzo dawna nie pisaliśmy nic o kulturze. Postanowiliśmy zmienić coś w tej kwestii. Teraz mamy już kalendarzową wiosnę, której nadejście wiąże (a przynajmniej do jakiegoś czasu bardzo mocno wiązało się) z topieniem/paleniem Marzanny. Każdy z Was na pewno wie, co to takiego ta Marzanna. To lalka uosabiająca zimę. Jak się okazuje to nie jest jedyna lalka, która pojawia się w naszej słowiańskiej kulturze.

Skrócona instrukcja wykonania :)

Samo słowo lalka dziś kojarzy nam się najczęściej z szmacianą czy plastikową postacią przypominającą kobietę, służącą do zabawy. Dziś chcemy Wam przybliżyć motanki lalki - amulety. Były tworzone na rozmaite potrzeby i miały swoje określone zadania. Jak to z amuletami bywa proces tworzenia był swoistym rytuałem.

Do tworzenia motanek wykorzystywano materiały naturalne, które miały styczność z tworzącym. Były to najczęściej stare ubrania czy pościel. Nie wolno było używać przy ich tworzeniu ostrych narzędzi tj. igły, noża, nożyczek. Wierzono bowiem, że użycie takich narzędzi może skaleczyć amulet. Zamiast pomocy laleczki, mogłaby nam czynić odwrotność celów do jakich została stworzona. Skoro więc nie można wykorzystywać igły i nożyczek, jak się robi te laleczki? Mota się - stąd też ich nazwa motanki. Czyli materiał drzemy, następnie odpowiednio składamy i zawiązujemy najlepiej czerwoną nicią. Dlaczego czerwoną? Bo czerwony to kolor krwi, kolor życia, w którym motanka nas miała wspierać. Obwiązuję się oczywiście materiał nieparzystą ilość razy najczęściej 3 lub 7. Liczby te uważano za szczęśliwie. Zresztą dlaczego do dziś w bukietach kwiaty również są w liczbie nieparzystej :)? Lalka oczywiście nie mogła mieć rysów twarzy. Nie chciano, aby moc motanki przejął ktoś obcy, do kogo mogła być podobna. Wnętrze laleczki wypełniano w zależności od przeznaczenia rozmaitymi rzeczami. Jeśli potrzeba była to dawano jej "serce" czyli roślinę lub nasiono które miało zwiększyć jej moc. Do tego celu używano m.in. szałwii, słomy liści jabłonii, mięty oraz rozmaitych nasion.

Zdarzało się też, że lalki były tworzone dla kogoś. Podczas tworzenia należało myśleć o tej osobie, mieć czyste myśli i nie zaprzątać sobie głowy innymi sprawami. Musiał być to też ktoś bliski, spokrewniony z osobą tworzącą motankę. Kobieta, która chciała zrobić komuś motankę musiała mu o tym powiedzieć. Osoba ta miała za zadanie nadać motancę imię i dać autorce motanki jakiś drobiazg od siebie, aby mogła go użyć przy robieniu lalki.
Oczywiście motankami nie można się było bawić. Należało je postawić na honorowym miejscu w domu, albo zabrać ze sobą w podróż (Podróżniczka)

W zależności od rodzaju zadania jakie motanka miała wykonywać nosiła one rozmaite nazwy. Ja miałam możliwość brać udział w warsztatach zorganizowanych przez Zagrodę Maziarską w Łosiu. Tam wtedy robiliśmy (bo wśród kobiet znalazł się też i mężczyzna) Pomocnice - lalki dziesięciorączki. Ma ona pomagać w prowadzeniu gospodarstwa i wszystkich innych sprawach, na które brakuje nam czasu. Z jej powstaniem wiąże się legenda. Mówi ona o tym, że kobieta nie radziła sobie z prowadzeniem domu. Prosiła więc o pomoc boginię. Bogini dała kobiecie więc dodatkową parę rąk. Lecz ta mimo dodatkowej pary rąk nie radziła sobie. Bogini zezłościła się na kobietę, że mimo daru nie radzi sobie w życiu. Postanowiła więc zabrać jej dodatkową parę rąk i dać laleczkę, która będzie miała dodatkowe ręce do pomocy. Od tej chwili kobieta zaczęła sobie radzić z obowiązkami domowymi.

Pomocniczka gotowa do pracy!

Podczas tworzenia tych rączek, trzeba oczywiście myśleć w jakim zadaniu mają nam one pomagać. Uwierzcie mi jakie było ogromne  skupienie i cisza wśród nas podczas tworzenia tych rączek. Bardzo dziękuję za możliwość wzięcia udziału w tych warsztatach. Jakbyście mieli okazję wykonać swoją własną motankę - polecam serdecznie. To na prawdę fantastyczne doświadczenie :)

Teraz chcielibyśmy przedstawić Wam kilka motanek

Ziarnuszka/Żarnuszka - do jej spódnicy wkłada  się ziarna gryki, fasoli, ryżu i rozmaite zioła. Zazwyczaj stała przy piecu, lub wejściu do domu. Miała chronić domostwo przed złymi mocami i zapewnić dostatek

Różanica - tę lalkę wykonywały panny, które doszły do wniosku, że są gotowe na małżeństwo. Lalkę tę wystawiano za okno, by dać znać potencjalnym swatom, ze są gotowe na małżeństwo. Tę motankę prawdopodobnie jako jedyną dawano dzieciom do zabawy. jest symbolem macierzyństwa.

Żadnica/Zadanica - miała za zadanie spełnić życzenie. Przy wykonywaniu jej należało myśleć o marzeniu, które ma spełnić laleczka. Po wykonaniu należało jej dać jakiś drobiazg, guzik wstążeczkę, małe lusterko. Następnie stojąc przed lustrem i trzymając w dłoni laleczkę  należało wypowiedzieć coś w stylu:" Zobacz jaka jesteś ładna z moim prezentem, w zamian spełnij moje życzenie". Następnie należało ją schować. Gdy już życzenie się spełniło laleczkę należało spalić

Podróżniczka - miała strzec by podróżującemu nie stało się nic złego podczas wyprawy. Miała też przypominać o rodzinie. Do woreczka, który trzymała w dłoniach wkładano odrobinę ziemi, ziarno lub zioła, by  w podróży nie nastąpiła zdrada ukochanego/ej.

Karmicielka - bardzo osobista laleczka - nikt obcy nie mógł jej dotknąć. Należało ją nosić zawsze przy sobie. Jej charakterystyczną cechą był duży biust. Była powiernikiem tego kto ją wykonał. Miała za zadanie chronić tą osobę i sprowadzać na niego to co dla niego dobre. Jeśli się rozplątała należało ją wrzucić do rzeki lub spalić

Nierozłączki - lalki dawane młodym na weselu. Miały wspólną rękę. Miały wspierać młodych na ich nowej drodze życia.

Brygada Pomocniczek z Łosia :)

Dziś przedstawiliśmy Wam nieco słowiańskiej kultury. Zapraszamy na poniższą stronę, jeśli macie ochotę spróbować wykonać w gronie kobiecym czy razem z dziećmi swoje motanki. Tutaj znajdziecie sposoby jak można je wykonać. Niestety z użyciem ostrych narzędzi. Dużo zdrowia i wytrwałości na ten trudny czas.

http://www.blowminder.com/2014/01/30/slowianskie-lalki/skie-lalki/

https://bialczynski.pl/2017/12/14/blog-dom-pelen-czarow-slowianskie-amulety-magiczne-lalki-zadanice/

https://jawia.pl/motanki

https://akademiaducha.pl/motanki-slowianskie-amulety/

http://pik.kielce.pl/e-learning/lalki-motanki/lalki-motanki.html