Lipa drobnolistna

Witajcie.

Wędrując po Polsce, poszukujecie zapewne często ciekawych zabytków bądź miejsc. Tak trafiacie do dworów i dworskich parków, do małych wiejskich kościółków i cerkiewek, czasem zaś pozostałością po dworze lub świątyni jest zarys w terenie i kępa starych drzew. I zapewne teraz rozumiecie, dlaczego teraz właśnie wybraliśmy lipę - na razie lipę drobnolistną...

Lipa drobnolistna jest drzewem popularnym w Polsce, i powszechnie występuje na terenie całego kraju. Występuje na terenie Euroazji. W Polsce nadano jej status gatunku rodzimego (zadomowionego). Oprócz niej popularna (a nawet popularniejsza) jest lipa szerokolistna. O niej jednak opowiemy innym razem ...

lipa drobnolistna "w częściach pierwszych" /źródło: pl.wikipedia.org/

Kilka słów o samym drzewie:

Lipa drobnolistna jest (jak wiadomo) drzewem liściastym (chyba że UE uzna inaczej). Warto tutaj dodać - jest dużym drzewem liściastym, z mocno rozpiętą koroną o regularnym, kulistym bądź szeroko jajowatym kształcie. Wysokość maksymalna wynosi 30, a nawet 40 metrów. Jest to drzewo długowieczne, Pień jest prosty, do połowy wysokości wolny od gałęzi, pokryty korą o brunatnoszarej barwie. Kora jest spękana podłużnie, listewkowato. Bruzdy, chociaż gęste, nie są głębokie. Pień osiąga około 100 i więcej cm średnicy.

tabliczka na lipie - pomniku przyrody w Zdyni. (a jaka to lipa, ktoś wie?) :)

Liście lipy drobnolistnej są niewielkie (6-7 cm długości), mają kształt okrągło sercowaty, i są zakończone wierzchołkiem - zbliżone są kształtem do karcianego "pika" :). Liście na zewnętrznej stronie są błyszczące i zielone. Od spodu zaś mają odcień nieco jaśniejszy. Liście lipy są "nagie", jedynie w w spodniej części, w kącikach nerwów występują drobne, rudawe włoski. Listki mają lekko zawinięte ku górze blaszki, ustawione są skrętolegle. Na wiosnę młode listki kryją się w jajowatych pąkach o czerwono - brunatnej barwie, i okryte są dwiema łuskami. Jesienią przyjmują kolor żółty (przed opadnięciem).
Kwiaty wyrastają albo pojedynczo, albo po kilka naraz (od 2 do nawet 12). "Wystają" pond listki. Mają długą szypułkę i podsadkę. Na pewno każdy z Was je widział - a jeśli nie to czuł przynajmniej. Wydzielają bowiem bardzo intensywny, miodowy zapach. Pasuje to w sumie do ich żółtego koloru. Pręciki są zbliżone wielkością do płatków korony kwiatu. Kwitną w kwietniu.
 Owoce mają postać kulistych orzechów, umiejscowionych po kilka na szypułce. Owoce mają charakterystyczne skrzydełka (podobne do klonowych) - pewnie i Wy bawiliście się nimi w dzieciństwie, puszczając na wiatr "helikoptery" ? :) Owoce dojrzewają w okresie sierpień - wrzesień.
Zależnie od warunków, lipa owocuje po osiągnięciu 10 - 15, a nawet dopiero po 30 latach od posadzenia.

liście lipy drobnolistnej (chyba) - na "żywo" w Kotani

Lipa jest bardzo odporna na działanie mrozu, co w klimacie Polskim ma znaczenie - zasłużyła więc sobie na miano gatunku rodzimego. Niestety, tak jak inne gatunki drzew, nie jest odporna na ataki wszelakiego robactwa i chorób. A dzisiejsze czasy niosą kolejną "chorobę" - zanieczyszczenie powietrza. Z tym lipa sobie kiepsko radzi...

Lipy,w tym i lipy drobnolistne bardzo często sadzono wokół cerkwi. Niekiedy są jedyną pozostałością po nieistniejącej już świątyni... Imponują wręcz swoimi rozmiarami, dorównując i przewyższając wysokością strzeliste cerkiewne dzwonnice, dają cień strudzonemu piechurowi przemierzającemu Lemkowynę...

i sama lipa w Kotani, podobno tak stara jak sama cerkiew (a świątynia powstała w 1841 r. na miejscu wcześniejszej świątyni)

A teraz trochę ciekawostek i informacji o zastosowaniu lipy i jej produktów:

- Lipa traktowana była przez plemiona Germańskie i Słowiańskie jako drzewo święte. De facto w pewien sposób przetrwało to do XIX wielu u Słowian - drewno lipowe należało do tych "dobrych". Pozytywne nastawienie do lipy można zaobserwować tak na prawdę do dzisiaj.
- początkowo, w "pradziejach" lipa stanowiła prawdopodobnie podstawowy budulec - jako ze najłatwiej poddawała się kamiennym narzędziom - ma bowiem miękkie drewno.
- Kwiaty lipy, wiecie co zawierają (poza "zapachem")  ? Otóż znajdziecie w nich cukry, witaminy, garbniki (niezbędne garbarzowi), sole mineralne, flawonoidy, pektyny no i oczywiście olejki eteryczne
- kwiaty lipy zbiera się w kwietniu, i następnie suszy w temperaturze naturalnej (max 35 stopni C), susz ten służy do robienia "herbatek"
- takie napary mają właściwości przeciwgorączkowe i napotne, pomagają w odflegmieniu górnych dróg oddechowych. Ogólnie są pomocne przy przeziębieniach
- napar pomaga też w walce z anginą i.. bezsennością, przynosi też ulgę chorym nerkom i pęcherzowi moczowemu
- dawniej ludzie wykorzystywali też właściwości lecznicze lipowej kory
- gdzie są najwyższe lipy drobnolistne? a jak, w Polsce!  Rosną w Puszczy Białowieskiej, mają do 37 m wysokości (najwyższa 37,2 m) i średnicę pnia około 2 metrów. No i 300 lat w kalendarzu...
- Najgrubsza lipa w Polsce rośnie w m. Cielętniki na Śląsku - ma ponad 11 metrów obwodu! Stanowi jednak tak na prawdę zlepek kilku drzew...Ale ma około 520 lat - i jest najstarszą lipą w Polsce (uff, 2 w 1..)
- jeśli już mowa o wieku, to są to długowieczne drzewa. Większą "żywotność" mają tylko w Europie dęby, np najstarsza lipa w Europie ma około 1200 lat, i rośnie w Niemczech, w Tassilo - Linde.
- lipa była (i jest) ulubionym materiałem ludowych rzeźbiarzy, łatwo daje się obrabiać. Z jej drewna powstał m. in. Ołtarz Mariacki.
- drewno lipy drobnolistnej jest bardzo giętkie, nadaje się do robienia np. klepek służących do składania naczyń klepkowych
- łyko lipy d. służy do wyrobu różnorakich plecionek
- z nasion lipy d. można wyciskać olej, i to jadalny :)
- lipa drobnolistna jest jednym z gatunków składowych buczyny karpackiej. Formacja ta rośnie m. in. w Beskidzie Niskim, chociaż mocno przetrzebiona, i dzisiaj zajmuje sporo miejsca
- lipy drobnolistne można spotkać w Beskidzie Niskim np. w Rezerwacie "Kornuty". Wiekowe lipy drobnolistne znajdziemy m. in. w Wysowej (ok. 400 lat), czy w Kotani (ok. 200 lat?). Również w Zdyni przy cerkwi znajduje się lipa - pomnik przyrody, jednak jaki to gatunek - dla Nas to zagadka teraz.. Na pewno pomnikiem przyrody jest też lipa drobnolistna z Gorlic przy ul. Niepodległości.

a tutaj cerkiew w Wysowej na tle 400 - letniej lipy - robi wrażenie, prawda..? ;)

Na dzisiaj to tyle, mamy nadzieję, że teraz będziecie zwracać większą uwagę na to, co rośnie wokół cerkwi - i przyjrzycie się "świętemu drzewu" ? :)
Pozdrawiamy







Źródła (m.in.):

www.wlin.pl
www.drzewapolski.pl
pl.wikipedia.org
drzewa.nk4.netmark.pl
krakow.rdos.gov.pl