Ruska Ludowa Republika Łemków

Witajcie!

Dziś  przybliżymy Wam trochę historii, wszak niedawno minął 5 grudnia... Ale o tym poniżej 

Kiedy ustawały na zachodzie walki między Aliantami a państwami Centralnymi, 2 listopada 1918 roku na południu Polski, w Gorlicach, władzę nad powiatem z rąk austriackich przejęła Tymczasowa Rada Narodowa Powiatu Gorlickiego, podległa Polskiej Komisji Likwidacyjnej z Krakowa.

Natomiast nieco dalej, na ziemiach Beskidu Niskiego rzecz miała się zdecydowanie inaczej. Tam bowiem dążyli do utworzenia suwerennego państwa Łemkowie, czujący potrzebę zorganizowania własnej państwowości, zjednoczeni wspólnym językiem, tradycją i historią.  Zaczęli też tworzyć własną administrację: Tak powstała 27 listopada 1918 roku w Gładyszowie Ruska Rada, przemianowana w pierwszych dniach grudnia na Powiatową Radę Ruską, obejmującą powiat gorlicki, krośnieński i jasielski. Kierował nią ks. Mychaił Jurczakewycz, ówczesny proboszcz w Czarnem. Druga Rada Ruska powstała w Śnietnicy. Była to Powiatowa Rada Ruska dla powiatu grybowskiego. Stworzył ją i kierował prawnik – dr Jarosław Kaczmarczyk. W Krynicy Ruskiej powstała zaś Rada Ruska dla powiatu nowosądeckiego i nowotarskiego. Na jej czele stał Aleksander Cichański, dr prawa. Na początku grudnia w Sanoku powstała Rada Ruska dla tamtych rejonów. Utworzył ją Aleksander Sawiuk.

Mapa RLRŁ /źródło: goralenvolk.blox.pl/

Łemkowie postawili kolejny ważny krok w kierunku swej państwowości – 5 grudnia 1918 roku we Florynce, na wiecu ogólnym (byli tam reprezentanci około 130 wsi Łemkowskich) powołano Naczelną Radę Łemkowszczyzny. W ten sposób połączono powiaty należące do Łemkowyny, i oficjalnie zjednoczono ziemie Łemków. Przewodniczącym obrano ks. Michaiła Jurczakewycza, a na sekretarza wybrano mieszkańca wsi Bartne dra Dymytryja Sobyna. Rada wydała rozporządzenie o zbiórce funduszy na utrzymanie i organizację administracji państwowej oraz o złożeniu przysięgi wierności podczas nabożeństw w cerkwiach. Rada także ogłosiła wyjazd delegacji na konferencje pokojowa w Paryżu, w celu pełnej legalizacji państwa. Na zjeździe w Gorlicach wybrano na delegatów: ks. Mychayła Jurczakewycza, dr Aleksandra Cichańskiego oraz dr Jarosława Kaczmarczyka. W planach było m. in. wydalenie z terenu państwa grekokatolickich księży szczególnie niesprzyjających prawosławiu, ukaranie prześladowców Łemków w czasie Wielkiej Wojny, oraz uniemożliwienie poboru rekrutów do Wojska Polskiego. W urzędowych sprawach posługiwano się pieczęcią z napisem " Russka Narodna Respublika".

Symbol Karpato-Rusinów, stworzony w 1918 roku /źródło:pl.wikipedia.org/

Wszystkie te wydarzenia rozgrywały się w czasie, kiedy to nie istniała już administracja austriacka, a władza Polska była jeszcze nieskonsolidowana.  Wtedy też dodatkowym wsparciem było pozytywne nastawienie lokalnych instytucji państwowości Polskiej. Sprzyjał Łemkowskiej państwowości Władysław Długosz, przewodniczący Powiatowej Rady Narodowej w Gorlicach, a także Kazimierz Ramułt, przewodniczący  Polskiej Komisji Likwidacyjnej w Grybowie. Za sprawą tego drugiego rząd Łemkowski otrzymał 50 karabinów, 1 karabin maszynowy i zapas amunicji. Tego typu działalność skłaniała Łemków do opowiedzenia się za przynależnością do Polski jednak nie rezygnowali oni z zamiarów stworzenia własnego państwa. Stanowisko w tej sprawie przedstawiał w imieniu Łemków Metody Trochanowski m.in. na wiecach w Gorlicach, Grybowie i Nowym Sączu, o których Polacy nie tylko byli poinformowani, że się odbywają, ale także byli zapraszani do uczestnictwa w nich. I tak na wspomnianym wiecu był obecny wspomniany już Kazimierz Ramułt z Polskiej Komisji Likwidacyjnej w Grybowie. O postanowieniach zapadłych na wiecach łemkowskich informował szefa administracji Polskiej Komisji Likwidacyjnej – Zygmunta Lasockiego i dr Jarosława Kaczmarczyka. 

Z Bartnego pochodził dr Dmytro Sobyn

Ta na pozór dobra współpraca zaostrzyła się, kiedy to PKL w Krakowie opowiedziało się za całkowitą integracją Łemkowszczyzny z Polską. Nakazano wówczas w miastach i wsiach ziemi gorlickiej organizowanie silnych oddziałów straży rządowej i wprowadzono też na byłą granicę austro - węgierską odziały Wojska Polskiego. Do wsi łemkowskich zawitała żandarmeria. Rozpoczęto pobór do armii polskiej (później z powodu klęski głodu na Łemkowynie anulowany), zmuszano łemkowskich nauczycieli do składania przysięgi wierności Polsce. W związku z tym, że nie udało się zrealizować dążeń Łemków na ziemiach polskich zaczęto próbować zjednoczenia na ziemiach Czechosłowacji. Służyć miało temu spotkanie na Hradczanach ks. Myhajła Jurczakewycza i dr Aleksandra Cichańskiego z prezydentem Czechosłowacji Tomaszem Masarykiem. Podczas spotkania prezydent wyraził podziw i uznanie dla Łemków, ale na temat przyłączenia Łemkowszczyzny do jego kraju wypowiadał się bardzo ogólnikowo.  Trzeba jednak pamiętać, że i na Słowacji działały Ruskie Rady w Preszowie, Użhorodzie i Ruszt, z tym że rady z Użhorodu i Rusztu dążyły do autonomii w ramach Węgier (Użhorod) i Ukrainy (Ruszt). Radą Preszowską kierował dr A. Bekid. 21 grudnia 1918 roku spotkali się w Koszycach przedstawiciele RLRŁ i Preszowskiej Russkiej Rady Narodowej, i rady te połączyły się w Karpato-Russką Narodową Radę. Innym rozwiązaniem była delegacja łemkowska w składzie m. in. M. Grabca (z Łupkowa) do dowództwa wojsko czechosłowackich w Koszycach. Proponowała ona zbrojne zajęcie terenów Łemkowyny od Sanu na wschodzie po rzekę Poprad na zachodzie. Rząd Czechosłowacji nie podjął się tego.

Jarosław Kaczmarczyk /pl.wikipedia.org/

Wobec nastałych zmian została rozwiązana 23 stycznia 1919 r. Naczelna Rada Łemkowszczyzny i przekazała władzę Karpatoruskiej Radzie w Preszowie. Ponowne próby były podejmowane przez ludność łemkowską ziemi gorlickiej dopiero od 1920 r., kiedy to pojawił się na tych terenach łemkowski działacz ze Stanów Zjednoczonych Victor Hładyk. Zwołał on wiec we Florynce 12 marca 1920 r. na którym chciano utworzyć organizację, która reprezentowałaby interesy Łemków wobec Polaków. Udało się to zadanie, i powołano Radę Łemkowskiej Rusi w skład której weszło 26 osób, z nich wyłoniono Komitet Wykonawczy przez niektórych nazywany rządem. Krótkie istnienie tego komitetu to pasmo niespełnionych nadziei skutkujące aresztowaniem, sądem (10 czerwca 1921) i w końcu uniewinnieniem działaczy, jako „wypełniających wolę ludu”. Republika Łemkowska podzieliła los wielu republik powstałych po upadku Austro – Węgier, gdyż w dobie tworzenia dużych państw narodowych małe grupy etniczne nie miały szans na samodzielne istnienie w osobnym organizmie państwowym. Brakowało w tych czasach, splamionych krwią, kiedy nie zawsze odróżniano brata od obcego, Łemkowskie państwo zostało skreślone zarówno przez Nas - Polaków, jak również i przez całą Europę. Mimo swojej krótkiej historii na zawsze zapisało się w sercach narodu Łemkowskiego.
Zaznaczyć należy, że to małe państewko było nastawione na samodzielność. Opcja "prorosyjska" uznana została za lepszą niż "proukraińska", bowiem nurty ze wschodu nie trafiły tutaj na podatny grunt. Łemkowie chcieli przede wszystkim stworzyć wspólne państwo z Łemkami mieszkającymi za nowo powstałą wtenczas granicą polsko - czechosłowacją. Granica ta była szokiem dla Łemków, dotychczas swobodnie wędrujących przez karpackie puszcze...

Tak na koniec: Zastanawia Was pewnie umieszczona na początku postu flaga. W 1920 roku w czechosłowackiej prowincji Ruś Zakarpacka przyjęto herb, do dziś używany przez Rusinów. Jest to tarcza dwudzielna, po prawej stronie umieszczono niedźwiedzia zwróconego ku złoto - niebieskim pasom. Herb ten przestano wykorzystywać w 1938 roku. Ponownie zaczęto używać go w 1990 jako symbol Zakarpackiego Rejonu Ukrainy.  Wkrótce przyjął go za symbol Światowy Kongres Rusinów. Dziś symbolem jest flaga niebiesko - biało - czerwona z umieszczonym nań herbem.

Krótki ten artykuł, bo i historia krótka była... Ale za to piękna. I ważna.

Pozdrawiamy Was gorąco,

Źródła inf.:
Horbal B., 1997, Działalność polityczna Łemków na Łemkowszczyźnie: 1918 - 1921
Nowakowski K.Z., 1995, Sytuacja polityczna na Łemkowszczyźnie w latach 1918 - 1939 [w:]  Czajkowski J. (red.), Łemkowie w historii i kulturze Karpat, część I.
wiadomosci.onet.pl
altiok.blox.pl
goralenvolk.blox.pl
historykon..pl