flora Beskidu Niskiego - Czosnek niedźwiedzi

Witajcie,
dziś "na ruszt" wrzucamy kolejną roślinę. Tym razem będzie to Czosnek niedźwiedzi.
Zapraszamy do krótkiej lektury.

Czosnek niedźwiedzi w całej swej okazałości. /Źródło: pl.wikipedia.org/

Czosnek niedźwiedzi (Alium ursinum) należy do podrodziny czosnkowatych (nigdy nie zrozumiemy chyba biologicznej typologii..) i rodziny - amarylkowatych. Jest rośliną wieloletnią.
Na początek - zasięg występowania i siedlisko:
Roślina ta rośnie dziko na terenie Europy (poza Skandynawią), a także na Kaukazie i w Turcji. Natomiast uprawia się go także w innych rejonach świata. Po co - o tym będzie niżej.
Jeśli chodzi o siedlisko, to jest to roślina typowo leśna. Występuje w prześwietlonych lasach liściastych, szczególnie w buczynach - stąd jego obecność m. in. w BN. Buczyna Karpacka jest w ogóle jego "ulubionym" siedliskiem - roślina ta bowiem lubi glebę żyzną, zasobną w minerały, najlepiej gliniasto - piaszczystą. Zarazem lubi terenu wilgotne, np. nadbrzeża zbiorników. W górach rośnie na ogół na reglu dolnym, wyżej raczej "nie sięga". Można go jednak spotkać także na niżu, np. w Białowieskim PN.

co prawda nie z Lemkowyny, ale ze zbiorów naszej internetowej przyjaciółi (któa prosiła o anonimowość). Tutaj dziękujemy jej jednak jeszcze raz :)

Opis rośliny:
Jest to roślina niezbyt wysoka: osiąga 20 - 50 cm wysokości. Niekiedy roślina ta tworzy zwarte, wielkie łany.
Cebule: Nie jest zbyt wielka. Osiąga maksymalnie 6 cm długości, i jest wąska. Pokrywa ją ochronna błona, lub pozostałości po niej - włókna. Niekiedy wyrastają z niej cebulki poboczne, jednak rzadko się to zdarza.
Liście: Liście Czosnku są odziomkowe, wyrastają czasem po dwa lub trzy, czasem zaś pojawia sie tylko jeden liść. Mają kształt od szerokolancetowatego po jajowaty, a ich szerokość wynosi maksymalnie 5 cm. Mają długie ogonki - od 0,5 do 2 cm długości. Liście są ułożone skrętnie, przez co spodnia część liścia wystawiona jest do góry.
Łodyga: Jest prosta, trójkanciasta, bezlistna i pełna.
Kwiaty: Są piękne. Na prawdę czosnek ładnie kwitnie. Wyrastają na szczycie łodygi, tworząc tzw. baldach pozorny, dość luźny zresztą, o płaskokulistym  kształcie. Kwiatostan przed rozwinięciem chroni kilka (2-3) białych listków o jajowatym kształcie. Opadają one zaraz po przekwitnieniu. Kwiaty mają kolor biały, i średnicę około 15 mm. Osadzone są na dłuższych od nich szypułkach. A teraz iście naukowy opis budowy kwiatka: Składa się on z 6 długich (max 1 cm) odstających działek, jednego 3 - komorowego słupka i 6 pręcików o szydlastych nitkach. Pręciki są krótsze o połowę od płatków.
Owoc: Jest to pękająca torebka (pęka na 3 części) zawierająca 6 nasionek.

i kolejne piękne zdjęcie, "kipiące" od czosnkowych kwiatów

Czosnek niedźwiedzi można spotkać już w marcu - rzecz jasna na początku pojawiają się liście. Kwitnie w okresie Kwiecień - Maj. Natomiast nasiona dojrzewają już w czerwcu i lipcu. Po rozsianiu jednak kiełkują dopiero po kilkunastu miesiącach.
Roślina jest zapylana przez owady - trzmiele i muchy. Jednak może też dojść do samozapylenia - jeśli owad "nie odwiedzi" kwiatka, słupek wygina się i dotyka pręcików. Sprytna roślina, prawda?

Zagrożenia: Roślinie zagraża przed wszystkim człowiek. Niszczy on bowiem jej naturalne siedlisko, zastępując lasy liściaste - iglastymi. Widać to m. in. w Beskidzie Niskim. Jednak i dziś można spotkać łany tej rośliny na terenie zarówno BN, jak też i Bieszczadów. Ale jak długo..?
Co do BN - roślinę tę można spotkać m. in. na terenie MPN - np. na Magurze Wątkowskiej, w okolicy Świątkowej Wielkiej, ale też i np. w Radocynie, w Parku Dworskim w Dukli.. w wielu, wielu miejscach..
W 2006 r. trafił na Czerwoną listę roślin i grzybów Polski. Od 2004 r. objęty jest natomiast częściową ochroną gatunkową.

Teraz może pora na kilka ciekawostek z Czosnkiem związanych:
- zapach - cała roślina wydala swój charakterystyczny zapach. A zawdzięcza go merkaptanom - organicznym związkom chemicznym, odpowiednikom alkoholi (!), w których atom tlenu grupy hydroksylowej zastąpiła siarka
- jest on lubiany przez mrówki - ubóstwiają wręcz jego owoce, przyczyniając się do rozsiewania tej rośliny
- doskonała przyprawa - siekane liście czosnku z powodzeniem zastępują natkę pietruszki bądź szczypiorek w zupie, sałatce czy na kanapce
- roślina lecznicza - zawiera dużo wit. C i soli mineralnych, działa antybakteryjnie, odkrztuszajaco, poprawia także pracę serca, obniża ciśnienie krwi. Pobudza układ pokarmowy do produkcji soków trawiennych i żółci. Rzekomo również zapobiega pewnym rodzajom raka złośliwego!
- wino "czosnkowe" - robione z czosnku niedźwiedziego! Ktoś próbował może? Z czosnku niedźwiedziego można robić również nalewki... :)
- w 1992 roku ogłoszono go "Rośliną Roku" za właściwości lecznicze
- uprawiany jest często jako roślina ogrodowa - ozdobna.
- w XVI w w Europie uważano czosnek za ochronę m. in. przed dżumą
- o okresie plemiennym i wczesnopiastowskim Słowianie mieli go używać jako środka zabezpieczającego przed atakiem Żmij
- Starożytni rzymianie poświęcili czosnek bogini miłości Ceres, i sporządzali z niego napój miłosny :)

No, na dzisiaj to tyle. Polecamy nasz profil na facebooku - znajdziecie tam aktualne informacje o nowych artykułach. "Lajknijcie" więc dla wygody :) Komentujcie, pytajcie, ślijcie e - maile.. :)
Pozdrawiamy

Wczesnowiosenne łany Czosnku niedźwiedziego.... w Bieszczadach /źródło:zbiór własny/

Źródła informacji:
Bellmann H., Finkenzeller X., i inni, 2008, Rodzinny Atlas przyrody, Wydawnictwo RM.
www.planetazdrowie.pl
poznajziola.pl
pl.wikipedia.org
www.e-ogrody.pl
www.edunauka.pl
* fotografie w większości należą do osoby prywatnej, prosimy o ich nie wykorzystywanie bez pisemnej zgody. Dziękujemy