Rudawka Jaśliska

Witajcie,
dzisiaj pragniemy zabrać Was na spacer po miejscu bardzo tajemniczym, bardzo cichym i chyba - bardzo mało znanym. I dla wielu osób jest to miejsce bardzo rzadko przez człowieka uczęszczane. Nie wszyscy zapewne zdają sobie sprawę, że kiedyś była to tętniąca życiem wioska..
Zapraszamy na krótki wpis o Rudawce Jaśliskiej.

Krzyż na granicy nieistniejących już wsi: Rudawki Jaśliskiej i Jasiela

Kolorowe łąki i lasy, tego tu pod dostatkiem

Wioska znajdowała się w dolinie Jasiołki, właściwie niemal w jej początkowym biegu. Od wschodu graniczyła z nieistniejącym już również Jasielem, od zachodu - sięgała niemal Woli Wyżnej. Południową granicę wsi właściwie wyznaczała dzisiejsza granica Polsko - Słowacka, a północną - stoki bezimiennych wzgórz. Dzisiaj teren ten wchodzi w skład Jaśliskiego Parku Krajobrazowego, a po części Rezerwatu "Źródliska Jasiołki".

Standardowo już zaczniemy od historii wsi:

Wioskę założono w roku 1562. Zasadźcą był wtenczas Tomasz Rudawski. Co ciekawe jednak, oficjalnie osadę lokowano (na prawie wołoskim) dopiero w 1579 roku za sprawą przywileju wydanego przez biskupa przemyskiego Wojciecha Sobiejuskiego. Wtenczas nadano też wiosce nazwę - Jasiełko. Nazwa ta się nie przyjęła. Trudno jest powiedzieć cokolwiek więcej o historii tej wsi. Od samego początku jej dzieje związane były ściśle z sąsiednimi wioskami: Wolą Niżną i Jasielem. Wioska nigdy nie stanowiła samodzielnej parochii, nie miała również własnej cerkwi. Nic w tym dziwnego, gdyż nie była to osada najbogatsza, a mała wioska zapewne nie byłaby nawet w stanie utrzymać księdza i cerkwi. W gruncie rzeczy sąsiednie cerkwie znajdowały się blisko, więc budowa własnej nie była bardzo konieczna. Do roku 1818 Rudawka Jaśliska była częścią parafii w Woli Niżnej, a później - Jasielu. W 2 połowie XVI wieku było we wsi 12 kmieci.

O historii wsi niewiele wiadomo. Jako osada przygraniczna zapewne była nieraz nawiedzana przez beskidników bądź tołhajów, a zapewne i wśród mieszkańców niejeden młodzian zbiegł w szeregi rozbójników. Jest to tym bardziej możliwe, że przecież niedaleko biegł trakt handlowy z Węgier do Jaślisk i dalej do serca Polski. Granicę przekraczał na przełęczy Beskid nad Czeremchą. Nie wiadomo, czy w XVIII wieku w okolicy działali Konfederaci Barscy, niemniej, jako że bywali w okolicy Jaślisk i Czeremchy, bardzo możliwe, że zaglądali i tutaj. Chociażby po wikt..

Krzyż ufundowany przez rodzinę Steców w 1865 roku

Młodniak na pierwszym planie skrywa cmentarz wiejski

Po rozbiorach wioska powoli się rozwijała, niemniej była jedną z mniejszych w okolicy. Pierwotnie wieś była częścią klucza Jaśliskiego, należącego do dóbr biskupów Przemyskich. W roku 1890 roku było tutaj 161 mieszkańców.  Byli to w większości grekokatoliccy Rusini. Liczba ludności się zmieniała - jak z całej Łemkowyny, tak i z Rudawki wyjeżdżali za chlebem do Ameryki. Na zmianę ludności miała też Wielka Wojna. Na przełomie 1914 i 1915 roku toczono w okolicy zacięte walki, m. in. w rejonie Kamienia. Położone w dolinie Jasiołki wioski mocno ucierpiały. Po zakończeniu walk wioska znalazła się przy granicy Polsko - Czechosłowackiej, co zapewne miało niemały wpływ na życie codzienne mieszkańców.

Droga przez Rudawkę do Woli Niżnej

Jedna z kilku zachowanych przydrożnych kapliczek. Ta miała najmniej szczęścia..

W okresie międzywojennym wieś funkcjonowała zgodnie w ramach odrodzonej Polski. W roku 1931 wioska liczyła 127 mieszkańców, żyjących w 22 domach. Chociaż nie było tutaj cerkwi, istniał cmentarz wiejski, na których chowano zmarłych. Trudno go obecnie odnaleźć, gdyż nie zachowały się na nim żadne nagrobki, a jedynie ślady murku okalającego nekropolie i zarysy mogił, widoczne wczesną wiosną. Porasta je barwinek.. Cmentarz ten znajduje się ok. 200 metrów za stojącym przy drodze, łacińskim krzyżem kamiennym z utrąconym jednym ramieniem. Ufundowali go w 1865 Paweł i Petro Stecowie. Jest to jeden z najstarszych krzyży kamiennych w Beskidzie Niskim.

Jasiołka, to jeszcze niepozorna..

A tego "jegomościa" zapewne przedstawiać nie trzeba

W okresie II wojny światowej przez wioskę wiodła trasa kurierska, łącząca okupowany kraj z rządem w Londynie. W Rudawce Jaśliskiej kurierzy (m. in. J. Łomiański) przechodzili granicę Polsko - Słowacką. Tutaj była większa szansa uniknąć spotkania z żołnierzami niemieckimi bądź słowackimi..
Po wyparciu stąd Niemców w 1944 roku, w okolicy pojawiły się bandy UPA, przybyłe ze wschodu. Najtragiczniejsze wydarzenia z nimi związane to rozbicie Polskiego oddziału w rejonie Jasiela. Do dziś wydarzenia te nie znalazły dokładnego wyjaśnienia. Mieszkańcy Rudawki Rymanowskiej podzielili los Rusinów z całej Łemkowyny. Częściowo zostali wysiedleni z wioski w altach 1945-46, a pozostałe kilkanaście osób wywieziono na Ziemie Odzyskane w 1947 roku. Wioska właściwie przestała istnieć - zabudowania rozebrano bądź spalono, a po mieszkańcach pozostał tylko dewastowany cmentarz i kilka przydrożnych krzyży i kapliczek i nieliczne pozostałości po zabudowie wiejskiej, widoczne późną jesienią bądź wczesną wiosną. My sami widzieliśmy tylko 3 krzyże przydrożne, gdyż znaleźliśmy się tutaj okazyjnie. Ale planujemy to nadrobić. Po wojnie tereny te stały się  pastwiskami wykorzystywanymi przez PGR. W sąsiednim Jasielu funkcjonowała placówka WOP, później zamieniona na krótko na schronisko PTTK a w końcu na PGR-owską owczarnię. Obecnie popada w ruinę.Od roku 1994 część Rudawki znalazła się w granicach Rezerwatu "Źródliska Jasiołki".

Szlaki wiodące przez Rudawkę Jaśliską:
- Szlak kurierów beskidzkich JAGA-KORA wiodący stąd do Woli Wyżnej.
- (w pobliżu) niebieski szlak graniczny

Co warto zobaczyć:
- przydrożne krzyże i kapliczki, w tym uszkodzony krzyż łaciński z 1865 roku
- ukryte w lesie pozostałości cmentarza łemkowskiego, spowite barwinkiem
- piękne krajobrazy Jaśliskiego Parku Krajobrazowego
- pozostałości fundamentów zabudowań

Z naszej strony to dzisiaj wszystko. Mamy nadzieję, że tym krótkim wpisem zachęcimy Was do odwiedzin tego urokliwego, chociaż zarazem i nieco smutnego miejsca. Zapraszamy i piechurów, i cyklistów. Pozdrawiamy!





Źródła inf.:
Lubończyk P. (red.), 2012, Beskid Niski. Przewodnik dla prawdziwego turysty
Kłos St., 2010, Krajobrazy nieistniejących wsi...
Traczyk T., Grzesik W., Wadas B., 2012, Beskid Niski. Od Komańczy do Wysowej
pl.wikipedia.org
www.jasliska.pl